خطاهای آزمایشگاهی درسه مرحله قبل از انجام آزمایش، انجام آزمایش و بعد از انجام آزمایش اتفاق می افتد. شایعترین خطاها مربوط به مرحله قبل از انجام آزمایش می باشد مانند شرایط آماده سازی بیمار،نگهداری و انتقال نمونه و ……
برای پیشگیری از این گونه خطاها، آزمایشگاه تشخیص طبی و تخصصی پیوند راهنماهای مختلفی را برای مراجعین محترم تهیه نموده که حضورتان ارائه می گردد.
رعایت شرایط ذکر شده در این راهنما در اخذ نتایج صحیح و مقایسه آن با مقادیرطبیعی به منظور تشخیص و درمان مناسب توسط پزشکان محترم مفید می باشد.
راهنمای ناشتایی جهت انجام آزمایش
راهنمای ناشتایی جهت انجام آزمایش
رعایت شرایط ناشتایی برای انجام برخی از آزمایشها مانند آزمایش قند خون ناشتا،تست تحمل گلوکز،تری گلیسرید،فسفر و … الزامی می باشد، زیرا خوردن غذا می تواند منجر به تغییر در مقادیر آزمایشهای فوق گردد.
اگر پزشک شما یا همکار ما در آزمایشگاه از شما بخواهند که در وضعیت ناشتا برای انجام آزمایش مراجعه نمایید، لطفاً این موارد را رعایت کنید:
۱- هشت ساعت قبل از مراجعه به آزمایشگاه برای آزمایش قند ناشتا هیچ غذا یا آشامیدنی (به جز آب) نخورید. این مدت زمان ناشتایی، توصیه شده در شب است که فعالیتهای بدن به حداقل می رسد و در این حالت بیمار در شرایط مناسب نمونه گیری در صبح قرار خواهد گرفت.
۲- در صورتیکه آزمایشهای مربوط به چربی خون مثل تری گلیسرید برای شما در خواست شده باشد مدت زمان ناشتایی (۱۲-۱۰) ساعت است.
۳- از نوشیدن آب میوه، چای و قهوه در طول مدت ناشتایی خودداری کنید. نوشیدن آب بلا مانع است، مگر آنکه محدودیت در مصرف آب توسط پزشک تذکر داده شده باشد.
۴- در طول مدت ناشتایی از مصرف دخانیات،جویدن آدامس و تمرین بدنی و ورزش پرهیز نمایید. این موارد ممکن است منجر به تحریک سیستم گوارش و عضلانی و تغییر در نتایج آزمایش شود.
۵- بعد از نمونه گیری شما می توانید رژیم غذایی عادی و فعالیت روزانه خود را شروع کنید.
پرسش و پاسخ شرایط ناشتا برای انجام آزمایش
۱- چرا من باید ناشتا باشم؟
برخی مقادیر آزمایشگاهی به دنبال خوردن غذا تغییر می کنند به عنوان مثال قند خون بعد از خوردن غذا افزایش می یابد. وقتی شما ناشتا هستید مقادیر قند در وضعیت پایه تعیین شده و قابل مقایسه با دفعات بعدی آزمایش می باشد.
۲- آیا می توانم در زمان ناشتایی آب بنوشم؟
بله، شما می توانید آب بنوشید اما از نوشیدن مایعات دیگر پرهیز نمایید.
۳- آیا مصرف داروها را ادامه دهم؟
بله، مگر اینکه پزشک شما دستور خاصی راجع به قطع دارو قبل از انجام آزمایش را داده باشند. در صورت مصرف دارو به آزمایشگاه اعلام فرمایید.
۴- آیا می توانم آب میوه بنوشم؟
خیر، فقط مجاز به نوشیدن آب هستید.
۵- آیا اجازه دارم قهوه بنوشم؟
خیر، حتی قهوه بدون شکر هم نباید مصرف گردد در مورد چای نیز به همین شکل است.
۶- آیا اجازه دارم سیگار بکشم؟
خیر، سیگار کشیدن ممکن است نتایج آزمایش را تغییر دهد.
۷- آیا اجازه دارم ورزش معمول خود را انجام دهم؟
خیر، ورزش ممکن است منجر به تغییر در نتایج آزمایش شود.برای آزمایش پرولاکتین لازم است از ورزش و فعالیت بدنی قبل از آزمایش خودداری گردد.
۸- چه ساعتی باید به آزمایشگاه مراجعه نمایم؟
توصیه به این است که ساعت ۹-۷ شب پس از میل کردن غذای معمول، ناشتایی را آغاز و صبح روز بعد با توجه به ساعت اعلام شده برای انجام آزمایش مراجعه نمایید.
شرایط ناشتایی برای آزمایشات تیروئید
شرایط ناشتایی برای آزمایشات تیروئید
آزمایشات تیروئید نیازی به محدودیت مصرف غذا و مایعات ندارد اما به علت اثری که افزایش چربی بر نتایج آزمایشات تیروئید دارد بهتر است ۳-۴ ساعت قبل از انجام آزمایش غذا مصرف نشود.
لازم به ذکر است مصرف یا قطع دارو باید به آزمایشگاه اطلاع داده شود.
آیا آزمایش PSA نیاز به مراعات شرایط ویژه دارد؟
این آزمایش از اواسط دهه چهارم برای آقایان توصیه میشود سالانه انجام شود.
۱- یک هفته قبل از آزمایش از معاینه پروستات خودداری شود.
۲- حداقل ۴۸ ساعت از آخرین انزال گذشته باشد.
۳- ۴۸ ساعت قبل از آزمایش، سونوگرافی پروستات انجام نشده باشد.
لازم به ذکر است در تمام آزمایشات توصیه پزشک معالج باید مراعات گردد.
شرایط انجام آزمایش پرولاکتین چیست؟
پرولاکتین که از هیپوفیز ترشح میشود هورمونی است که در طی دوره حاملگی و شیردهی ۱۰ تا ۲۰ برابر افزایش می‌یابد. انجام این آزمایش در اختلالات هورمونی از جمله به هم خوردن نظم عادت ماهیانه و در بیماران مشکوک به تومور هیپوفیز کمک کننده است.
شرایط انجام آزمایش:
مراعات نکات زیر قبل از انجام آزمایش ضروری میباشد.
۱- باید حداقل ۲ ساعت و حداکثر ۳ ساعت بعد از بیدار شدن از خواب نمونه گرفته شود، مگر اینکه پزشک معالج شرایط ویژه ای را مطرح نماید.
۲- در شب قبل از آزمایش لباس گشاد و راحت پوشیده شود و از پوشیدن لباس تنگ خصوصا در ناحیه سینه و پستان اجتناب گردد.
۳- معاینه و تحریک پستان ها طی ۲۴ ساعت قبل از آزمایش موجب اشتباه در نتیجه آزمایش میشود.
۴- بیماران از نزدیکی و تماس جنسی در شب قبل از آزمایش خودداری نمایند.
۵- طی ۱۲ ساعت قبل از انجام آزمایش از ورزش و فعالیتهای شدید بدنی خودداری نموده و مصرف قرصهای ضدبارداری، کلروپرومازین، میتل لوپا طبق نظر پزشک معالج قطع گردد.
۶- استرس در زمان انجام آزمایش خصوصا در طی ۳۰ دقیقه قبل از آن موجب نتایج اشتباه میشود لذا بیماران باید استرس خود را در زمان آزمایش به حداقل برسانند.
آزمایش ESR ( سدیمانتاسیون )
به این تست (Erythrocyte Sedimentation Rate) ESR یا ساده‌تر Sed Rate و در مکتب طب فرانسه Viteses globulaitre می‌گویند و عبارت است از سرعت رسوب گلبول‌های قرمز در یک ساعت و دو ساعت و واحد آن میلیمتر در ساعت یا دو ساعت است، در عین اینکه ابتدایی‌‌ترین ساده‌ترین و پر درخواست‌ترین تست‌آزمایشگاهی و مهمترین آنهاست. سابقاً زبان بیمار را ملاک تشخیص سالم یا بیمار بودن افراد می‌دانستند، امروزه سدیمانتاسیون شاخص سلامت یا بیماری است و به عبارتی آیینه‌یی است از درون به طوری که اگر شخصی سدیمانتاسیون ساعت اولش ۲ میلیمتر باشد خیال مارا تا حدود زیادی راحت می‌کند و تقریباً سالم است، برعکس کسی که سدیمانتاسیون ساعت اول او هشتاد میلیمتر باشد سالم تلقی نمی‌گردد و باید بیماری او را پیدا کرد. سدیمانتاسیون یک تست اختصاصی نیست و به بیماریهای زیادی جواب می‌دهد؛ در اکثر بیماریهای عفونی بالا می‌رود، در کم خونی‌ها، سل، روماتیسم و انفارکتوس قلبی بسیار بالا می‌رود، همینطور در اکثر سرطانها سدیمانتاسیون بسیار بالا می‌رود.
اخیراً محققان گفته‌اند که در خانم‌ها سن به اضافه‌ی ده تقسیم بر دو سدیمان نرمال است. مثلاً در یک خانم ۶۰ ساله سدیمانتاسیون ساعت اول تا ۳۵ میلیمتر طبیعی و سالم است و باید در تفسیر سدیمان خانم‌ها به این نکته توجه داشت؛ البته این اصل شامل مردان نمی‌شود.
نکته‌ی دوم اینکه در انفارکتوس قلبی سدیمان در کنترل درمان با ارزش است و عقیده دارند تا سدیمان بیمار از پانزده میلیمتر کمتر نشده است نمی‌توان به او اجازه‌ی حرکت و زندگی عادی داد.
نکته‌ی سوم که بسیار مهم است این است که اگر سدیمان بسیار بسیار بالا بود و در بررسی وضع بیمار به هیچ نتیجه‌یی نرسیدیم باید به تومورها فکر کنیم، در این مورد قبل از اینکه به بررسی تومور مارکرها متوسل شویم پیشنهاد میشود خون تام مورد آزمایش را که سدیمان بالا نشان می‌دهد چهار ساعت در یخچال قرار دهیم و مجدداً سدیمان را انجام دهیم اگر سدیمان کم شد مربوط به تومور نیست ولی اگر همچنان بالا ماند مربوط به تومور است.
در کم خونی‌هایی که آنیزوسیتوز و پوئیکیلوسیتوز درگلبول قرمز ایجاد میشود این اشکال، منفی عمل می‌کنند و مانع بالا رفتن سدیمان میشوند و سدیمان به طور کاذب عادی نشان داده میشود. در مورد مکانیسم و چگونگی علمی بالا رفتن سرعت رسوب گلبول‌های قرمز در بیماریها فرضیه‌های مختلفی وجود دارد. ولی اتفاق نظر وجود ندارد و هنوز دقیق معلوم نیست که آیا پدیده‌یی فیزیکی اتفاق می‌افتد یا شیمیایی، و معلوم نیست این پدیده مربوط به جسم گلبول‌ها است یا در پلاسما به وقوع می‌پیوندد. تأثیر عوامل مختلف اعم از فیزیکی و شیمیایی با منشای گلبولی یا پلاسمایی در کسری به نام ستاکس گنجانده شده است که همه‌ی فرضیه‌ها را توجیه می‌کند. هر چه هست باعث میشود که گلبول‌های قرمز در سدیمان بالا، به صورت سکه‌هایی دنبال هم قرارمی‌گیرند که به آن Rouleaux formation می‌گویند.
به طور خلاصه سدیمانتاسیون تستی است با حساسیت زیاد ولی غیر اختصاصی؛ که در شناخت روماتیسم ارزش دارد ولی کافی نیست. در مردان ۶۵ تا ۸۰ ساله گاهی سدیمان تا ۴۰ میلیمتر بالا می‌رود و نرمال محسوب میشود
CRP
CRP یکی از پروتئینهای فاز حاد بوده که مانند ESR یک تست ارزشمند در موارد التهابات محسوب میشود و حتی میتوان گفت که این تست از ESR ارزشمندتر میباشد زیرا به محض بروز هر گونه التهابی در بدن افزایش یافته و به مجرد کاهش التهاب و بهبودی میزان آن کاهش میابد بنابر این علی رغم غیر اختصاصی بودن از حساسیت خوبی برخوردار میباشد. بنابراین همراه با تست ESR تست CRP نیز انجام میشود. سایر تستهای همراه با ESRبنا به علائم بیمار شامل تست RF به منظور بررسی رماتیسم مفصلی, تست ANAو سایر تستهای اتوایمیون به منظور بررسی اختلالات اتوایمیون، اندازه گیری سطح فیبرینوژن ، الکتروفورز پروتئین سرم، CBC و سایر تستها میباشد.
آزمایش CRP یا (C-reactive protein)
به پروتئین هایی که دراثر عواملی همچون التهاب، نکروز، عفونت های باکتریایی و ویروسی و بدخیمی ها، مقدارشان در پلاسما و سرم خون انسان و حیوانات خونگرم تغییر می یابد، پروتئین های فاز حاد (APP: Acute Phase Proteins) گویند.
در اثر ضایعات بافتی نکروز التهاب، عفونتها و یا سرطان ها ، پروتئین ها در سرم ظاهر میشوند یا اینکه مقدار آنها تغییر می کند این پروتئین ها به نام پروتئین فاز حاد (acute phase protein) نامیده می شوند .
از پروتئینهای فاز حاد می توان به پروتئین واکنشگر با ماده سی (CRP: C- Reactive Protein)، پروتئین آمیلوئید ای سرمی (SAM: Serum Amyloid A) برخی قطعات پروتئینی کمپلمان از جمله فاکتور بی (BF: B Factor)، قطعات C2، C3،C4 ،C5 وC9 اشاره کرد.
از بین پروتئین های فاز حاد ، اندازه گیری CRP به علت افزایش سریع آن در آغاز ضایعه بافتی و کاهش سریع آن بلافاصله پس از بهبودی بهترین راه تشخیص ضایعات بافتی است .
در سال ۱۹۳۰ Tilletl francis نشان دادند که اگر سرم افرادی را که مبتلا به نمونه ی حاد باشند با پلی ساکارید میکروب پنومولک مخلوط کننده ذرات رسوبی ایجاد می شود . این ماده پروتئینی را به نام C-reactive protein نام گذاری نمودند .
CRP قادر است به بعضی از باکتری ها ، قارچ ها ، انگل ها و حتی بعضی از سلول های خودی مانند کلوسیت ها متصل شوند .
CRP در روش الکتروفورز در ناحیه بتا گلوبولین ها قرار می گیرد . و از ۵ زیر واحد که به هم متصل میشوند تشکیل شده است CRP در مقابل حرار ت استقامت ندارد . و در حرارت ۷۰ درجه سانتی گراد به مدت ۳۰ دقیقه از بین می رود این ماده از جفت عبور نمی کند و تا کنون فقط در انسان و میمون شناخته شده است .
- در بیماری های زیر مقدار CRP در سرم بالا می رود :
– عفونت های باکتریایی
– تب روماتیسمی فعال
– سکته قلبی حاد
– سرطان های بد خیم منتشر
– آرتریت روماتوئید فعال
– عفونت های ویروسی
– سل
ست RF
تست RF برای تعیین و جود فاکتور ها ی روماتوئیدی در بیمار ،روماتیسم مفصلی می باشد این بیمار در گروه بیماریهای خود ایمنی تقسیم بندی میگردد. یکی از مشخصه های آن این است که حدود ۸۰ درصد بیماران آنتی بادی هایی علیه ایمونوگوبوین ها خودی تولید میگردند به این اتوآنتی بادی ها فاکتور روماتوئیدی گویند
- تاکنون علت واقعی بیماری ارترین روماتوئید شناخته نشده است ولی عوامل زیردر ایجاد بیماری ویا تشدید آن دخالت دارند :
۱- عوامل ویروسی : عوامل ویروسی از جمله ویروس EBV که باعث تکثیر بلیکلونال لنفوسیت های B ظاهر می گردد و در نتیجه احتمالا مولکول های IgG تغییر یافته ایجاد می گردد
۲- تولید IgG غیر طبیعی : احتمالا نقص درگلیکوزاسیون مولکول IgG باعث تولید IgG غیر طبیعی و در نتیجه باعث تحریک سیستم ایمنی بر علیه این مولکول و سبب ایجاد فاکتور های روماتوئیدی میگردد .
۳- افرادی که دارای آنتی ژن سازگار بافتی H2-AD4-D2H- DRH می باشند بیشتر از کسانی که فاقد این آنتی ژن ها هستند مستعد این بیماری اند .
۴- عوامل هورمونی: این بیماری به نسبت ۳ به ۱ در زنان بیشتر از مردان بخصوص در سنین ۳۵ الی ۴۵ سالگی بروز میکن .
۵- عوامل آلرژیک : تغذیه ای – روانی نیز ممکن است در تشبیه این بیماری دخالت داشته باشند
