عسل یکی از مواد خوراکی بسیار غنی می باشد که خداوند در اختیار انسان ها قرار داده است. برای این ماده خوراکی خواص دارویی و درمانی بسیاری ذکر شده است.این ماده دارای خاصیت ضد عفونی کنندگی بالاست و همچنین برای درمان التهاب از آن استفاده می شود.به همین دلیل برای ترمیم زخم های عمیق استفاده از عسل را فراموش نکنید.
عسل معجونی است که از میلیونها گل ساخته می شود.در واقع دانشمندان عقیده دارند که عمر زنبور عسل از عمر انسان بیشتر است زیرا قدیمیترین فسیل انسان (بشر اولیه) ۶میلیون سال قدمت دارد.کهن ترین فسیل زنبور عسل ۴۰ میلیون سال و اینکه قدیمیترین اثر نقاشی درباره زنبور عسل با قدمت ۱۲هزار سال پیش در یکی از غارهای اسپانیا وجود دارد که مردی را در حال برداشت عسل از یک کندو نشان میدهد.همه اینها یعنی اینکه «عسل» از اول عمر بشر در سفره غذایی او حضور داشته است . در طول قرون گذشته هر چه علم پیشرفت کرده و تحقیقات بیشتری درباره عسل و زنبورعسل انجام شده، انسان بیشتر مبهوت قدرت خداوند شده و خاصیتهای بیشتری از این ماده غذایی را شناخته است و پی به خواص آن برده است .اینک در ایران بیش از ۴۰ هزار پروانه رسمی پرورش زنبور عسل صادر گشته و مسلما تعداد زیادی از زنبورداران هم به صورت غیررسمی به تولید عسل میپردازند و معجونی از میلیونها گل یکی از عجیبترین خلقتهای خداوند، خلقت زنبور عسل است. میدانید! زنبورها اصلا خواب ندارند!در واقع آنها برای پرکردن کیسه مخصوص بدنشان از شهد، روی میلیونها گل مینشینند و شهدشان را میمکند.
عسل به طور کلی یک ترکیب محلول در آب بسیار غلیظ قندی است. مهمترین قندهای عسل فروکتوز، گلوکز و ساکاروز هستند. در مجموع یک کیلوگرم عسل ۳۲۵۰ کالری انرژی دارد. عسل به لحاظ داشتن برخی مواد تخمیری در تبادلات غذایی و کمک به هضم غذا بالاترین مرتبه را در میان غذاها دارد، از این دسته مواد میتوان به آمیلاز، اینورتاز، کاتالاز و پراکسیداز اشاره کرد. تعدادی از ویتامینهای اصلی هم در عسل وجود دارند، اما مقدار آنها قابل توجه نیست. میزان املاح معدنی در انواع مختلف عسل متفاوت است و عسلهای تیره املاح معدنی بیشتری دارند که مهمترین آنها کلسیم، پتاسیم، سدیم، منگنز، آهن، مس، فسفر، منیزیم و گوگرد است.[۲] عسل دارای انواع پروتئین، اسیدهای آمینه، اسیدهای آلی مثل اسید فرمیک و مشتقات کلروفیل و مقداری آنزیم و رایحههای معطر است.
عسل به دلیل مقدار بسیار اندک آب، به سختی فاسد میشود و از همین روی نگهداری، انتقال و تجارت آن آسان است. قبل از کریستال سازی شربت نیشکر و تهیه شکر، عسل تنها ماده غذایی بود که جهت شیرین کنندگی توسط بشر استفاده میشد.
عسل همیشه و از زمانهای کهن مورد توجه و احترام همگان بودهاست و بر روی پاپیروس از مصر در حدود ۳۵۰۰ سال پیش به ویژگیهای پزشکی آن اشاره گردیده است. در گذشته مصریها و یونانیها، مردگان خود را با عسل مومیایی میکردند. دکتر عبداللطیف مصری در یکی از اهرام جیزه در داخل تابوت جسد کودکی را یافت که با عسل مومیایی شده بود. اسکندر مقدونی در بابل مرد و جسدش با عسل مومیایی شد و برای گوراندن به مقدونیه فرستاده شد
قبل از بلورسازی شربت نیشکر و تهیه شکر، عسل تنها ماده خوراکی برای طعم دهی، شیرینسازی و یا تغییر مزهٔ داروها بودهاست. پیشینه کاربرد عسل در مصر دستکم به ۲۲۰۰ تا۲۶۰۰ سال قبل از میلاد مسیح میرسد. مصریان قدیم از عسل دستکم به صورت ۹۰۰ فراورده بهره میبردهاند. فراوردههای سالانهٔ عسل در جهان حداقل ۳۰۰٫۰۰۰ تن است.
ترکیبات یک عسل معمولی
- فروکتوز ۳۸٫۲٪
- گلوکز ۳۱٪
- آب ۱۷٫۱٪
- مالتوز ۷٫۲٪ Maltose * کربوهیدراتها Carbohydrates ٪۵–۴/۲
- ساکاروز ۵٫۱٪
- املاح معدنی، ویتامین، آنزیم ۷–۰/۵٪ Minerals – Vitamins – Enzymes
ترکیبات عسل بسته به نوع تغذیه زنبور عسل بدین معنی که از چه گلی یا گلهایی استفاده کرده متفاوت است. یعنی عسل تولیدی بسته به این که زنبور، از چه گیاهی استفاده کرده گوناگون است.
درصد آب موجود در عسلها، به شرایط اقلیمی و میزان رطوبت منطقه بستگی دارد. در مناطقی که میزان رطوبت هوا بالاتر است، درصد آب عسل بیش تر است. برای مثال عسلهای شمال رقیقتر از عسلهای شمیرانات تهران است. درصد آب عسل با توجه به شرایط آبوهوایی منطقه استقرار کندوها، میتواند تا حدود ۲۵ نیز بالا رود. به این ترتیب از لحظه شهد آوری تا تولید عسل، دو مرحله انجام میگیرد. مرحله اول زنبوران هم به طور فعال هم به طور انفعالی آب را از محلول رقیق شهد که به طور معمول دارای ۶۰ درصد آب است، جدا میکنند. (آب شهد گلها بین ۵۰ تا ۸۰ در صد متغیر است). برای مرحله دوم باید گفت قند مسلط درشهد، ساکاروز است که با فعالیت آنزیمی به دکستروز dextrose و لوولوز (levulose) و ظاهراً با مقادیر کمی از سایر قندها طی این مرحله ترکیب میشوند. در نتیجه محلول غلیظی از قندهای ساده که ماده حل شده آن بیش از حل نشده هاست، مادهای و مغذی به نام «عسل» به وجود میآید.
عسلهای دارای منبع گیاهی متفاوت دارای رنگ و طعم متفاوت بوده و به مقادیر نه زیاد متفاوت، حاوی قندها (ساکاروز، لوولوز، دکستروز، مالتوز و غیره) و حاوی اسیدها، پروتئینها، پیک مانها، مواد معطر و خوشبو کننده وهمچنین املاح (نظیر سدیم، گوگرد، منیزیوم، فسفر، کلر، پتاسیم، سیلیکا و غیره) آنزیمها (مانند دیاستاز، گلوکز اکسیداز، کاتالاز، فسفاتاز و انورتاز) و همچنین حاوی ویتامینها (پرودوکسین، فولیک اسید) و غیره میباشند.
عسل را معمولاً به چند طریق تقسیمبندی میکنند:
- یکی براساس منبع اصلی گیاهی که عسل از شهد آن ساخته شدهاست. مانند عسل گز، عسل آویشن، عسل گون، عسل بهار نارنج وغیره؛ ولی به علت متنوع بودن گیاهان منطقه استقرار کندوها، عسلهای به دست آمده کمتر تکگلی بوده و بیشتر از چندین گیاه تولید میشوند. اگر اصطلاحاً میگویند عسل گز یا عسل آویشن، احتمالاً منظور این است که بیشترین شهد از نباتات گز و آویشن وارد عسل شدهاست. دکتر هریک در سال ۱۹۴۸ از طرف مؤسسه فائو (F.A.O) اعلام نمود که «نمیتوان عسل را بر اساس نام گیاه نامگذاری نمود، مگر در جایی که پوشش گیاهی منطقه منحصر به یک گیاه یا تکگلی باشد.»[نیازمند منبع]
- بر اساس نام منطقه استقرار کندوهاست. مانند عسل قوچان عسل دلفان عسل خانکندی عسل سبلان عسل اردبیل عسل فیروزکوه، عسل خوانسار، عسل گرمابدر، عسل پلور (دماوند)، عسل تهران، عسل سهند، عسل فارس و عسل منطقه زیوه تیل در شمال غربی شهرستان شبستر. برای هریک از این مناطق تقسیمبندی دیگری نیز اضافه میکنند. مثلاً میگویند «عسل بهاره تهران» و «عسل پائیزه تهران» منظور از عسل بهاره عسلی است که اکثراً از نباتات بهاره و شهد درختان میوه حاصل شده و تا شکفتن گلهای درختان اقاقیا ادامه دارد. عسل پائیزه عسلی ست که از نباتات تابستانی و پائیزه که معمولاً بعد از اقاقیا رشد میکنند، تولید میگردد.
عسل تقلبی
تصور غلط و رایج در ایران این است که عسل شکرک زده، سفت شده و رسکرده را تقلبی میدانند. برخی دیگر نیز رنگ عسل یا نحوه جریان آن هنگام ریخته شدن را ملاک تشخیص میدانند. اما عسل طبیعی و خالص را فقط میتوان در آزمایشگاههای مواد غذایی از انواع تقلبی تشخیص داد و حتی حضور بر سر کندو کمکی به تشخیص نمیکند. تنها روشی که آنهم تا حدودی میتواند به شناخت عسل کمک کند این است که آن را داخل یک لیوان آب سرد بریزید. اگر قطرههای عسل حل نشدند و ته لیوان تهنشین شدند، عسل اصل است، اما اگر عسل در آب حل و ذرات آن به صورت رشتههایی در آب ناپدید شدند، احتمال اینکه آن عسل تقلبی باشد بیشتر است.
تقلب در ساخت عسل به روشهای متنوعی انجام میشود مثلاً مواد گلوکزی را در آب و شیره گیاهان حل میکنند و بهصورت عسل درمیآورند یا آنکه که به جای گیاهان، زنبورها را با آب قند تغذیه کنند
نحوه تشخیص عسل طبیعی از عسل تقلبی
بهترین راه تشخیص عسل طبیعی از عسل تقلبی بوسیله آزمایشگاه است و به طور قطع نمیتوان به صورت معمولی این تشخیص را انجام داد، اما چند مورد که میتوان به کمک آنها تقریباً اطلاعاتی بدست آورد موارد زیر هستند:
۱- عسلی که توسط زنبور عسل تولید شده باشد از هنگامی که در دهان قرار میگیرد توسط مخاط دهان به خوبی جذب میشود ولی عسلهایی که دست ساز هستند مانند آب نبات روی زبان مانده و به خوبی جذب نمیشوند.
۲- اگر قطرهای از عسل طبیعی در لیوان آب سرد ریخته شود، حالت چسبندگی خود را حفظ نموده و به سرعت حل نمیگردد ولی اگر قطره یا رشته عسل هنگام ریزش از هم بپاشد، عسل تقلبی یا حاوی مقدار زیادی آب است.
۳- بدون توجه به رنگ عسل طبیعی، نمیتوان از پشت شیشه آن چیزی را مشاهده نمود ولی عسل تقلبی مانند شیشه رنگی عمل میکند و به راحتی میتوان اشیا را از پشت آن دید.
۴- عسلهای تقلبی که با گلوکز تجاری تولید میشوند هیچگاه شکرک نزده و پیوسته شفاف باقی میمانند ولی پس از مدتی مانند نبات رنگی به صورت یک پارچه سفت شده و حتی با چاقو هم نمیتوان آنها را از ظرف خارج نمود.
اساتید رشته زنبورداری برای شناسایی عسل طبیعی از روشهای آزمایشگاهی استفاده میکنند اما مردم عادی هم با استفاده از روشهای ساده تجربی تقریبا” میتوانند نوع طبیعی را از تقلبی تشخیص دهند.
این روشها عبارتند از؛
*ریختن عسل در آب سرد
اگر مقداری عسل طبیعی را در یک لیوان آب سرد بریزید، میبینید که عسل کاملا حالت چسبندگی خود را حفظ میکند و خیلی سخت و دیر در آب سرد حل میشود اما عسل تقلبی سریع در آب حل میشود.
اگر عسل را داخل لیوان محتوی آب بریزید، چنانچه به صورت عمودی وارد لیوان پر از آب شده و در ته آن جمع شود و به سرعت حل نگردد، عسل مطلوبی است، ولی اگر عسل هنگام ریختن، در آب حل شود، از مطلوبیت و خلوص کمتری برخوردار است.
*رس زدن عسل
رس زدن به معنای رسوب کردن و کدر شدن عسل است. عسل طبیعی به دلیل داشتن دیاستاز بعد از مدتی تهنشین میشود و رس میزند؛ یعنی ذرات قند عسل متبلور میشود و عسل مانند روغن نباتی سفت می شود.
تفاوت آن با شکرک زدن که در مربا ایجاد میشود این است که بلورهای عسل رس زده خیلی ریز تر از بلورهای مربای شکرک زده می باشد.
* مزه کردن
عسل طبیعی، علاوه بر شیرینی خاص، دارای مزه و طعم ویژه ای است که فقط در عسل وجود دارد و عسل های مصنوعی فاقد این نوع مزه می باشند.
لذا افراد می توانند با مصرف زیاد و توجه دقیق درجه خلوص عسل را تشخیص دهند.باید توجه داشت که عسل مصنوعی بیشتر مزه شیرینی شکر می دهد تا مزه خالص عسل.
* عطر و بوی طبیعی
اگر درپوش عسل مدتی بسته باشد، هنگام باز کردن درپوش بو و رایحه مطبوع عسل طبیعی را می توانید استشمام کنید.
* آب شدن در دهان
عسل طبیعی به سرعت در دهان آب می شود و پس از مصرف ایجاد انرژی می کند، در حالی که عسل غیرطبیعی طعم آبنبات می دهد.
مواد مغذی در هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس) | |
---|---|
انرژی | ۱٬۲۷۲ کیلوژول (۳۰۴ کیلوکالری) |
کربوهیدراتها | ۸۲٫۴ g |
قندها | ۸۲٫۱۲ g |
فیبر | ۰٫۲ g |
چربی | ۰ g |
پروتئین | ۰٫۳ g |
آب | ۱۷٫۱۰ g |
ریبوفلاوین (ویتامین ب۲) | ۰٫۰۳۸ میلیگرم (۳٪) |
نیاسین (ویتامین ب۳) | ۰٫۱۲۱ میلیگرم (۱٪) |
پانتوتنیک اسید (ویتامین ب۵) | ۰٫۰۶۸ میلیگرم (۱٪) |
ویتامین ب۶ | ۰٫۰۲۴ میلیگرم (۲٪) |
اسید فولیک (ویتامین ب۹) | ۲ میکروگرم (۱٪) |
ویتامین C | ۰٫۵ میلیگرم (۱٪) |
کلسیم | ۶ میلیگرم (۱٪) |
آهن | ۰٫۴۲ میلیگرم (۳٪) |
منیزیم | ۲ میلیگرم (۱٪) |
فسفر | ۴ میلیگرم (۱٪) |
پتاسیم | ۵۲ میلیگرم (۱٪) |
سدیم | ۴ میلیگرم (۰٪) |
روی | ۰٫۲۲ میلیگرم (۲٪) |
[…] کاروب میخک فلفل سیاه زعفران پسته بادام گردو عسل روغن مالی با روغن زیتون، کنجد یا سیاهدانه تاکید شده […]